συντακτικο γ λυκειου-μετοχες

Συντακτικό Αρχαίων : Ανάλυση Μετοχής σε Δευτερεύουσα Πρόταση

A. ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

Για να αναλύσουμε τις μετοχές σε αντίστοιχες προτάσεις ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα:

Χαρακτηρίζουμε συντακτικά τη μετοχή και προσέχουμε το χρόνο του ρήματος εξάρτησης.

Επιλέγουμε τον κατάλληλο σύνδεσμο εισαγωγής της δευτερεύουσας πρότασης ανάλογα με

το είδος και τη σημασία της μετοχής.

Το υποκείμενο της μετοχής γίνεται υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης (πάντα σε

ονομαστική για τα προσωπικά ρήματα). Αν η μετοχή είναι συνημμένη στο υποκείμενο του

ρήματος από το οποίο εξαρτάται, τότε το υποκείμενο μπορεί να παραλείπεται. 

Μετατρέπουμε το ρηματικό τύπο της μετοχής σε ρήμα του ίδιου χρόνου (όπου αυτό είναι

εφικτό), σε έγκλιση ανάλογη με τους κανόνες εκφοράς της αντίστοιχης δευτερεύουσας

πρότασης και σε πρόσωπο αντίστοιχο με το υποκείμενό του. 

Η δευτερεύουσα πρόταση που προκύπτει από την ανάλυση της μετοχής κανονικά

περιλαμβάνει όλους τους συντακτικούς όρους της μετοχικής φράσης: υποκείμενο, ρήμα,

αντικείμενο ή κατηγορούμενο και ο,τιδήποτε προσδιορίζει αυτά (π.χ. ονοματικοί ή

επιρρηματικοί προσδιορισμοί) .

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Η κατηγορηματική μετοχή αναλύεται σε δευτερεύουσα ειδική πρόταση, εφόσον εξαρτάται από ρήμα που συντάσσεται με ειδική πρόταση (αισθήσεως, γνώσεως, μαθήσεως, μνήμης, δείξης, δήλωσης, αγγελίας, ελέγχου) και  συνήθως μεταφράζεται με τοὅτι.

Η δευτερεύουσα θα εκφέρεται: α) με οριστική από αρκτικό χρόνο εξάρτησης ή β) με ευκτική του πλαγίου λόγου από ιστορικό χρόνο εξάρτησης. Πολλές φορές, όταν δηλώνεται βέβαιο και πραγματικό γεγονός, η οριστική παραμένει και μετά από ιστορικό χρόνο.

Οἶδα οὐδένα μισοῦντα

Οἶδα ὅτι οὐδεὶς μισεῖ

Ἤκουε αὐτὸν ἐν Κιλικίᾳ ὄντα

Ἤκουε ὅτι αὐτὸς ἐν Κιλικίᾳ εἴη (ευκτική του πλαγίου λόγου, επειδή εξαρτάται απόιστορικό χρόνο)

Ὅστις ἀκούσῃ ἐμοῦ λέγοντος…

Δηλώνει αυτηκοΐα (ἀκούω + γενική) και μεταφράζεται με το να.... Κανονικά δεν αναλύεται

ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ - ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Η άναρθρη επιθετική μετοχή αναλύεται σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, που εισάγεται με αναφορική αντωνυμία ονομαστικής ενικού ή πληθυντικού αριθμού στο ανάλογο γένος και εκφέρεται με οριστική συνήθως στον ίδιο χρόνο της μετοχής.

Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις δυναμένοις ἀναλίσκειν

Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις οἵ δύνανται ἀναλίσκειν

Η έναρθρη επιθετική μετοχή αναλύεται σε δεικτική αντωνυμία (ἐκεῖνος, οὗτος) στο γένος, αριθμό και πτώση της μετοχής και την αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ σε ονομαστική, ως υποκείμενο της αναφορικής πρότασης και εκφέρεται με οριστική συνήθως στον ίδιο χρόνο της μετοχής.

Φρόνιμοι εἰσὶν οἱ εἰδότες

Φρόνιμοι εἰσὶν  ἐκεῖνοι οἵ ἴσασι

Ορισμένες επιθετικές μετοχές ενέχουν και επιρρηματική σημασία. Αυτές αναλύονται σε ανάλογες με τη σημασία τους επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις. Οι επιθετικές μετοχές με αόριστο περιεχόμενο  ή άρνηση μὴ έχουν υποθετική σημασία, άρα αναλύονται σε αναφορικές υποθετικές προτάσεις.

Ὁ μὴ δαρεὶς παῖς οὐ παιδεύεται

Ὁ παῖς ἐκεῖνος, ὅς ἃν μὴ δαρῇ, οὐ παιδεύεται

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Αναλύεται σε αιτιολογική πρόταση με ἐπεί, ἐπειδή, διότι, ὅτι + οριστική ή ευκτική του πλαγίου λόγου, ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης.

Οἱ Ἀθηναῖοι σφόδρα ἠνιῶντο τῶν πόλεων ἀποστασῶν

Οἱ Ἀθηναῖοι σφόδρα ἠνιῶντο ἐπεὶ αἱ πόλεις ἀποσταῖεν

Η αιτιολογική μετοχή υποκειμενικής αιτιολογίας (που συνοδεύεται από ὡς, ὥσπερ) αναλύεται με ὡς + οριστική ή ευκτική του πλαγίου λόγου, ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης.

Ἔστησαν τρόπαιον ὡς νενικηκότες

 Ἔστησαν τρόπαιον ὡς νενικηκότες εἶεν 

ΤΕΛΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Αναλύεται σε τελική πρόταση με ἵνα + υποτακτική αορίστου ή ευκτική του πλαγίου λόγου, ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης.

Πορεύονται κατοψόμενοι τοὺς πολεμίους

Πορεύονται  ἵνα κατίδωσι τοὺς πολεμίους

Ἐπορεύοντο κατοψόμενοι τοὺς πολεμίους

Ἐπορεύοντο ἵνα κατόψοιντο τοὺς πολεμίους 

ΧΡΟΝΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Όταν δηλώνει το προτερόχρονο αναλύεται σε χρονική πρόταση, που εισάγεται με ἐπεί, ἐπειδή, ἐξ οὗ, ἐξ ὅτου, ἀφ' οὗ, ἀφ' ὅτου + οριστική

Γενομένης τῆς μάχης Κῦρος ἔλεγε τοῖς στρατιώταις

Ἐπεὶ ἡ μάχη ἐγένετο ...

Όταν δηλώνει το σύγχρονο αναλύεται σε χρονική πρόταση, που εισάγεται με ὅτε, ἐν ᾧ, ἡνίκα + οριστική στο χρόνο της μετοχής.

Ὁπλιζομένων αὐτῶν ἧκον οἱ σκοποὶ

Ἐν ᾧ ὡπλίζοντο ....

Σημείωση: Η μετοχή ενεστώτα και παρακειμένου που εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο ισοδυναμούν αντίστοιχα με παρατατικό και υπερσυντέλικο.

Όταν δηλώνει το υστερόχρονο αναλύεται σε χρονική πρόταση, που εισάγεται με μέχρι, ἄχρι, μέχρις οὗ, ἄχρις οὗ, ἕως + οριστική

Ταῦτα ἐποίουν γενομένου σκότους

...μέχρι σκότος ἐγένετο

Όταν δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν εισάγεται με ὅτε, ὁπότε, ὁσάκις,ὁποσάκις και εκφέρεται με ευκτική επαναληπτική στο χρόνο της μετοχής.

Όταν η μετοχή ειναι χρονικοϋποθετική και δηλώνει πράξη προσδοκώμενη ή επαναλαμβανόμενη αόριστα στο παρόν και το μέλλον εισάγεται με όταν, ὁπόταν, ἐπειδάνκαι εκφέρεται με υποτακτική στο χρόνο της μετοχής.

ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Η ανάλυση υποθετικής μετοχής σχετίζεται άμεσα με το είδος του υποθετικού λόγου που σχηματίζεται.

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ

 Ὄντων βωμῶν, εἰσὶ καὶ θεοὶ

Εἰ εἰσὶ βωμοί ...

ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ

Οὐκ ἄν ἦλθον δεῦρο, ὑμῶν μὴ κελευσάντων

... εἰ ὑμεῖς μὴ ἐκελεύσατε

ΑΠΛΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΛΕΓΟΝΤΟΣ

Ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεούς βοηθοὺς ἔχοιτ` ἄν

Εἰ ταῦτα ποιοῖτε ....

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟ

Ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεοὺς βοηθοὺς ἕξετε

Ἐὰν ποιῆτε ταῦτα ...

ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Ἐλθόντος τοῦ θανάτου οὐδεὶς βούλεται ἀποθανεῖν

Ἐὰν ἔλθῃ ὁ θάνατος ...

ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Ἀντιλέγων τις ὑπὸ τῶν τυράννων ἀπέθνῃσκε

Εἰ ἀντιλέγοι τις ...

ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Αναλύεται σε εναντιωματική πρόταση με εἰ καὶ + οριστική στον ίδιο χρόνο της μετοχής, όταν εκφράζει εναντίωση προς κάτι το πραγματικό. Όταν όμως εκφράζει παραχώρηση προς κάτι το δυνατό τότε έχουμε και εἰ με οριστική ή ευκτική, και ἄν με υποτακτική. (Οι λέξεις που συνοδεύουν ενίοτε την εναντιωματική μετοχή (καὶ, καίτοι, καίπερ, καὶ ταῦτακλπ), δεν περιλαμβάνονται στη δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση)

Καίτοι Λακεδαιμονίων ἄποικοι ὄντες οὐ ξενεστρατεύσατε

Εἰ καὶ Λακεδαμονίων ἄποικοι ἦτε ...

Ἡ Σπάρτη τῶν ὀλιγανθρωποτάτων πόλεων οὖσα δυνατωτάτη ἐν τῇ Ἑλλάδι ἐφάνη

Εἰ καὶ ἡ Σπάρτη τῶν ὀλιγανθρωποτάτων πόλεων ἦν ...

ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Η μετοχή ενεστώτα θα αναλυθεί:

σε οριστική ενεστώτα αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο και

σε οριστική παρατατικού ή ευκτική ενεστώτα αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο ή αν αναφέρεται στο παρελθόν

Β. Η μετοχή παρακειμένου θα αναλυθεί:

σε οριστική παρακειμένου αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο ή αν αναφέρεται στο παρόν και

σε οριστική υπερσυντελίκου  ή ευκτική παρακειμένου  αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο ή αν αναφέρεται στο παρελθόν.

Γ. Αν η μετοχή αναλυθεί σε δευτερεύουσα πρόταση με υποτακτική ή ευκτική, διατηρεί το χρόνο της.

Δ. Οι μετοχές μέλλοντα και αορίστου διατηρούν το χρόνο τους.

Σε περίπτωση τελικής μετοχής θα έχουμε υποτακτική αορίστου ή όπως και οριστική μελλοντα.

Η μετοχή αορίστου όταν αναφέρεται στο παρελθόν γίνεται οριστική, ενώ όταν αναφέρεται στο μέλλον γίνεται υποτακτική ή ευκτική.

Ε. Η δυνητική μετοχή μετατρέπεται σε δυνητική οριστική αν δηλώνει το δυνατον στο παρελθόν, το μη πραγματικό. Έτσι, η μετοχή ενεστώτα γίνεται ἄν και οριστική παρατατικού και η μετοχή παρακειμένου γίνεται ἄν και οριστική υπερσυντελίκου.

Αντίστοιχα, μετατρέπεται σε δυνητική ευκτική αν δηλώνει το πιθανό ή δυνατό στο παρόν και το μέλλον. Έτσι, η μετοχή ενεστώτα γίνεται ἄν και ευκτική ενεστώτα και η μετοχή παρακειμένου γίνεται ἄν και ευκτική παρακειμένου.

Συντακτικό Αρχαίων: Σύμπτυξη δευτερευουσών προτάσεων σε μετοχές

             Ουσιαστικά πρόκειται για την αντίστροφη πορεία της ανάλυσης της μετοχής σε πρόταση. Δε συμπτύσσονται όλες οι δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχές, παρά μόνο αυτές στις οποίες υπάρχει αντίστοιχη μετοχή.

Γενικά, κατά τη σύμπτυξη μιας δευτερεύουσας πρότασης σε μετοχή ανεξαρτήτου είδους παρατηρούνται οι εξής μεταβολές:

α) Φεύγει ο σύνδεσμος εισαγωγής (αφού πλέον δεν έχουμε δευτερεύουσα πρόταση).

β) Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης μετατρέπεται σε μετοχή στονίδιο χρόνο του ρήματος.

Εξαίρεση: α) Η οριστική παρατατικού και υπερσυντέλικου μετατρέπεται σε μετοχήενεστώτα και παρακειμένου αντίστοιχα. β) Η τελική μετοχή μπαίνει πάντα σε χρόνο μέλλοντα, ανεξάρτητα από το χρόνο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης.

γ) Το υποκείμενο του ρήματος γίνεται υποκείμενο μετοχής.

Επειδή η επιρρηματική μετοχή μπορεί να είναι άλλοτε συνημμένη και άλλοτε απόλυτη θέλει ιδιαίτερη προσοχή η πτώση τόσο του υποκειμένου της όσο και της ίδιας.

Συγκεκριμένα διακρίνουμε τρεις περιπτώσεις:

α) Αν το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης είναι ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης, τότε η μετοχή μπαίνει σε ονομαστική πτώση.

β) Αν το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης αναφέρεται σε κάποιο όρο της πρότασης απ’ την οποία εξαρτάται, τότε η μετοχή μπαίνει στην ίδια πτώση με αυτόν.

γ) Αν το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης δεν έχει καμιά συντακτικήσχέση με την πρόταση απ’ την οποία εξαρτάται, τότε η μετοχή μπαίνει σε πτώση:

1) Γενική: Αν το ρήμα της δευτερεύουσας είναι προσωπικό (γενική απόλυτη μτχ.).

2) Αιτιατική: Αν το ρήμα της δευτερεύουσας είναι απρόσωπο (αιτιατική απόλυτη μτχ.).

Παραδείγματα:

1.       προῃρούμην γράφειν ἐκείνους οἳ ἐξηγοῦνται.   (δευτ.αναφορική πρόταση)

Προῃρούμην γράφειν  τοὺς ἐξηγουμένους. (επιθετική μτχ.)

2.      Ποτείδαιαν ἔχουσιν ἥ ἐστι ἐπὶ τῷ ᾿Ισθμῷ.  (δευτ.αναφορική πρόταση)

Ποτείδαιαν ἔχουσιν ἐπὶ τῷ ᾿Ισθμῷ οὖσαν.  (επιθετική μτχ.)

3.      ὁρῶ ὅτι τὰ πράγματα δυσκολίαν ἔχουσιν. (δευτ.ειδική πρόταση)

ὁρῶ τὰ πράγματα δυσκολίαν ἔχοντα. (κατηγορηματική μτχ.)

4.      ἐπεὶ ταῦτα εἶπεν, ἐπαύσατο. (δευτ. χρονική πρόταση)

Ταῦτα εἰπὼν ἐπαύσατο. (χρονική μτχ.)

5.      ὅταν τὰς τοῦ πατρὸς προαιρέσεις ἀναμνησθῇς,  ἕξεις παράδειγμα. (δευτ. χρονικοϋποθετική πρόταση)

Τὰς τοῦ πατρὸς προαιρέσεις ἀναμνησθεὶς ἕξεις παράδειγμα. (χρονικοϋποθετική μτχ.)

Άσκηση 1

Στις παρακάτω περιπτώσεις να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης  και να δικαιολογήσετε τη μετατροπή της σε μετοχή

 
1. ἐπεὶ πέπεικα ἐμαυτὸν, ἀνέστηκα.
Πεπεικὼς ἐμαυτὸν ἀνέστηκα. 

2. πέμπουσιν εἰς διδασκάλων ἵνα μάθωσι γράμματα.
Πέμπουσιν εἰς διδασκάλων μαθησομένους γράμματα. 

3. εἰ εὖ φέρεται ἡ γεωργία, ἔρρωνται καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι.
Εὖ φερομένης τῆς γεωργίας ἔρρωνται καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι. 

4. εἰ ἐλάμβανον ἐπιστάτην, πολὺ ἄν διήνεγκαν.
Λαμβάνοντες ἐπιστάτην πολὺ ἄν διήνεγκαν. 

5. ἐὰν παραβῇ τις τοὺς νόμους, δώσει δίκην.
Παραβὰς τις τοὺς νόμους δώσει δίκην. 

6. ἐὰν τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλῶσι, τὴν ἐλπίδα τοῦ φόβου ἔχουσι.
Τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες τὴν ἐλπίδα τοῦ φόβου ἔχουσι. 

7. εἰ νικῴης μὲν, οὐκ ἂν θαυμάζοιο.
Νικῶν μὲν οὐκ ἂν θαυμάζοιο. 

8. εἰ μὲν εἶεν χρηστοὶ, ἐτίμων.
Χρηστοὺς μὲν ὄντας ἐτίμων. 

9. εἰ καὶ ἔστι δημοκρατία, οὐκ ἔστι παρρησία.
Δημοκρατίας οὔσης οὐκ ἔστι παρρησία. 

10. καὶ εἰ λάβοιεν οἱ ἀθληταὶ δὶς τοσαύτην ρώμην, οὐδὲν ἂν πλέον γένοιτο τοῖς ἄλλοις.
Τῶν ἀθλητῶν δὶς τοσαύτην ρώμην λαβόντων οὐδὲν ἂν πλέον γένοιτο τοῖς ἄλλοις.

Άσκηση 2

Στις παρακάτω περιπτώσεις να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης  και να τις συμπτύξετε στις αντίστοιχες μετοχές τους.

Ἐσηγγέλθη αὐτοῖς ὡς εἴη Ἀπόλλωνος ἔξω τῆς πόλεως ἑορτή.
Ἀπέχεσθε τῶν ἀλλοτρίων, ἵνα ἀσφαλέστερον τοὺς οἴκους τοὺς ὑμετέρους κεκτῆσθε.
Μὴ θορυβήσητε, ὦ ἄνδρες, μηδ΄ εἰ προκατεγνώκατε ἐμοῦ.
Ὅτε ἐπαιδεύετο, πάντων κράτιστος ἐνομίζετο.
Ἄν τι ἔχῃς, πειράσθω καὶ ἐμοὶ μεταδιδόναι.
Ἐχαλέπηναν, ὅτι αἲσθοιντο τοὺς πολεμὶους ἰόντας.
Τοῖς πρυτάνεσιν ἔδωκε χρήματα, ἵνα αὐτὸν προσάγοιεν ἐνθάδε.
Ἀθηναῖοι ἐνόμισαν λελύσθαι τὰς σπονδάς, διότι εἰς χεῖρας ἦλθον.
Κύνας τρέφομεν, ἵνα φυλάττωσιν τὰς οικίας.
Εἰ τοῦτο λέγετε, ἁμαρτάνετε 

ασκηση 3

α) Να υπογραμμίσετε και να χαρακτηρίσετε τις μετοχές στις παρακάτω προτάσεις επισημαίνοντας αν είναι συνημμένες ή απόλυτες

β)   Να μεταφράσετε τις προτάσεις

γ)   Να αναλύσετε τις μετοχές στις αντίστοιχες προτάσεις τους.

1. Ὥσπερ ἤδη σαφῶς εἰδότες ὅ πρακτέον ἐστίν οὐκ ἐθέλετε ἀκούειν.
2. Φοβούμενοι τήν ὁδόν ὅμως συνηκολούθησαν.
3. Μεμνῆσθαι χρή ὅτι οὐ νομοθετήσοντες περί αὐτῶν ἥκετε.
4. Κρέα ἐσθίοντες οἱ στρατιῶται  διεγίγνοντο. (εσθίω=τρώγω)
5. Ἄρχεσθαι μαθών ἄρχειν ἐπιστήσει.
6. Ἐλυποῦντο  οἱ δυνατοί καλά κτήματα ἀπολωλεκότες.
7. Ἕλληνες ὄντες κατά τῆς Ἑλλάδος μάχονται.
8. Ἥδομαι ἀκούων σοῦ φρονίμους λόγους.
9. Οὐδείς ἄν θεοσεβῆ μιμούμενος ἀνόσιος γένοιτο.
10. Ὁ μέντοι Ἀγησίλαος ἐκείνους καίπερ  ὁρῶν οὐκ ἐδίωκεν.
11. Οὐκ αἰσχύνομαι μανθάνων, ἀλλά πυνθάνομαι και ἐρωτῶ.
12. Καί οἱ μέν Ἕλληνες στραφέντες παρεσκευάζοντο  ὡς δεξόμενοι αὐτόν.
13. Λακεδαιμόνιοι δῆλοι ἦσαν ἔπιβουλεύοντες ἡμῖν.
14. Οἱ Θηβαῖοι ἔλαθον εἰσεληλυθότες.
15. Φοβοῦ τούς θεούς τούς ἀεί ὄντας καί πάντας ἐφορῶντας.
16. Ἄρχεσθαι μαθών ἄρχειν ἐπιστήσει.
17. Τίς οὐκ οἶδεν ὅτι πάντα τόν βίον ἐν ταραχαῖς και κινδύνοις διατελοῦμεν ὄντες;
18. Ἔλυποῦντο οἱ δυνατοί καλά κτήματα ἀπολωλεκότες.