παγκοσμιοποιηση

Η αλήθεια είναι πως η «παγκοσμιοποίηση» δεν είναι ένα νέο φαινόμενο της σύγχρονης οικονομικής ανάπτυξης. Δεν πρόκειται για ένα μοντέρνο φαινόμενο των καιρών μας, αλλά για ένα πολύπλευρο φαινόμενο, το οποίο επηρεάζει εξίσου θετικά και αρνητικά όλο τον κόσμο και ολόκληρη την ανθρωπότητα. Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να είναι ταυτόχρονα και επικίνδυνη αλλά και εποικοδομητική. Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης, λοιπόν, επηρεάζει τομείς όπως είναι η ενσωμάτωση και ο αποκλεισμός, η ανθρώπινη ανασφάλεια, η υγεία, οι πολιτισμικές και κοινωνικές δυνάμεις, το περιβάλλον αλλά και οι εθνικοί θεσμοί και οι εθνικές κυβερνήσεις. 

Ο όρος «παγκοσμιοποίηση» είναι μια λέξη που σήμερα χρησιμοποιείται για να περιγράψει την μεγάλη ποικιλία των τρόπων που ο σύγχρονος κόσμος συνδέεται μεταξύ του και αναπτύσσεται ολοένα και περισσότερο. Πρόκειται για έναν όρο που επιδέχεται πολλές επεξηγήσεις, ορισμούς και αναλύσεις. Η ιστορία του φαινομένου ξεκινάει από τα χρόνια της «αποικιοκρατίας» και μέχρι σήμερα οι περισσότεροι ορισμοί που του έχουν αποδοθεί αφορούν την οικονομία, την αγορά, την πληροφόρηση και την τεχνολογία. Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη κατηγορία ορισμών που αφορούν την παγκοσμιοποίηση και εστιάζουν περισσότερο σε κοινωνικο-πολιτισμικές, τοπικές και πολιτικές αλλαγές. Επιπλέον, υπάρχουν και αρκετοί θεωρητικοί που υποστηρίζουν πως η παγκοσμιοποίηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας δυτικός μύθος, μια δυτική εφεύρεση, η οποία προέκυψε έπειτα από το τέλος του Ψυχρού πολέμου, την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και τη διάλυση του Ανατολικού μπλοκ. Είναι πράγματι πολύ δύσκολο να κρατήσει κανείς μόνο μια ερμηνεία για την παγκοσμιοποίηση, καθώς τα χαρακτηριστικά και οι επιδράσεις του είναι εμφανείς παντού. 

Οι πρώτες συζητήσεις για την παγκοσμιοποίηση εμφανίστηκαν κατά την περίοδο 1840-1914, το δεύτερο κύμα συζητήσεων ήταν κατά τη διάρκεια της περιόδου 1945-1980 και ένα τρίτο κύμα παρουσιάζεται περίπου στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Παρ’ όλα αυτά, τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2011 αναστάτωσαν όλη την ανθρωπότητα και επέφεραν σημαντικές αλλαγές παντού. Αυτό που με σιγουριά μπορεί κανείς να υποστηρίξει είναι πως τα μελλοντικά κλειδιά-οδηγοί του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης είναι η α) τεχνολογία και η πληροφόρηση, β) η οικονομία της αγοράς, γ) η κινητικότητα και δ) ο πολιτικός προσανατολισμός. 

Με το κλειδί-οδηγό «τεχνολογία και πληροφόρηση» εννοούμε την τεράστια τεχνολογική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών και κυρίως σε ότι αφορά τον τομέα της πληροφόρησης, καθώς στις μέρες μας οι άνθρωποι ταξιδεύουν πλέον διαδικτυακά και δεν είναι ανάγκη να ξοδέψουν χρήματα, να ταλαιπωρηθούν σε ένα αεροδρόμιο, να ανέβουν σε ένα αεροπλάνο για να «επισκεφθούν» έναν άλλον τόπο.

Με το κλειδί-οδηγό «οικονομία της αγοράς» εννοούμε την ανάπτυξη της βιομηχανίας, της μαζικής παραγωγής προϊόντων, του παγκοσμίου εμπορίου και της διεθνούς διακίνησης αγαθών. Πρόκειται ίσως για το πιο σημαντικό κλειδί-οδηγό του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης, καθώς η οικονομία αποτελεί πάντοτε το πρώτο θέμα στις πολιτικές διεθνείς και εθνικές ατζέντες.

Ο όρος «κινητικότητα» που αποτελεί και το τρίτο κλειδί-οδηγό της παγκοσμιοποίησης, αναφέρεται σαφώς στην ανθρώπινη κινητικότητα εντός και εκτός εθνικών συνόρων. Δυστυχώς ή ευτυχώς, η μετανάστευση είναι φαινόμενο όχι μόνο του σύγχρονου κόσμου, αλλά υπήρχε από πάντα. Μέσω των ανθρώπων που μεταναστεύουν, γίνονται προσμίξεις πολιτισμών, ανταλλαγή αξιών, παραδόσεων, ιδεών και πληροφοριών. Όμως, σήμερα που λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης οι άνθρωποι γίνονται μετανάστες από ανάγκη για επιβίωση, πολλές εθνικές κυβερνήσεις αποφάσισαν να «κλείσουν» τα σύνορά τους και να ψηφίσουν σκληρότερη νομοθεσία. Παράλληλα, έχει παρατηρηθεί πως το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης έχει οδηγήσει και στην εμπορία σαρκός και παράνομης διακίνησης ανθρώπων. Από τη μία, οι άνθρωποι προσπαθούν να ξεφύγουν από τις ασχήμιες και τις δυσκολίες της χώρας τους και από την άλλη, οι επιτήδειοι δεν χάνουν ευκαιρία για εύκολο κέρδος.

Επιπλέον, σε ότι αφορά το κλειδί-οδηγό «πολιτικός προσανατολισμός», είναι γνωστό πως οι εθνικές κυβερνήσεις είναι αυτές που έχουν παίξει τον πιο σημαντικό ρόλο στο άνοιγμα των οικονομιών διεθνώς. Ιδιαίτερα μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πολλές κυβερνήσεις υιοθέτησαν κοινές πολιτικές και υπέγραψαν κοινές οικονομικές και εμπορικές συμφωνίες πάνω σε αγαθά, υπηρεσίες και επενδύσεις. Διεθνείς οργανώσεις παγκόσμιας εμβέλειας, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο συμβάλουν αποτελεσματικά στη δημιουργία μιας κοινής οικονομίας της αγοράς. 

Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να οδηγήσει τα κράτη στα άκρα, στα όριά τους, δηλαδή στην απόλυτη εξέλιξη και πρόοδο αλλά και στην απόλυτη φτώχια και ανεργία. Δημιουργεί μεγάλες αντιθέσεις ανάμεσα στα κράτη και από ό,τι φαίνεται είναι πολύ δύσκολο για τις υποανάπτυκτες χώρες να ακολουθήσουν την πορεία των πιο αναπτυγμένων. Υπάρχουν πάρα πολλά φτωχά κράτη που δεν μπορούν να ακολουθήσουν τις επιταγές που επιβάλει η παγκοσμιοποίηση. 

Σε κάθε περίπτωση, η παγκοσμιοποίηση συμβάλει θετικά σε τομείς όπως είναι η υγεία και η καλυτέρευση του τομέα αυτού με νέες μεθόδους, νέα φάρμακα και πιο εξελιγμένη τεχνολογία. Επίσης, συμβάλει αποφασιστικά και στην ανταλλαγή πολιτισμικών και κοινωνικών ιδεών, αξιών και παραδόσεων αλλά και στη βελτίωση των παροχών ανθρωπιστικής βοήθειας. Μέσα από την εξέλιξη του φαινόμενου της «παγκοσμιοποίησης» ο διεθνής τομέας παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας μπορεί να βελτιωθεί, να αναπτυχθεί, να «διευρύνει τους ορίζοντές του» και τελικά από το ερασιτεχνικό στάδιο που βρίσκεται σήμερα να προχωρήσει στην επιμόρφωση των εργαζομένων του, στην όσο το δυνατόν καλύτερη κατάρτισή τους πάνω στο αντικείμενο και επομένως, στην απόλυτη εξειδίκευση του τομέα. Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στη γρήγορη και άμεση ανακούφιση των ανθρώπων που κατοικούν σε χώρες που βρίσκονται σε κρίση είτε λόγω πολέμου, εθνικών συρράξεων, εμφυλίων πολέμων, κλιματικών αλλαγών, σεισμών, τσουνάμι, εκρήξεις ηφαιστείων και τόσων άλλων φυσικών και μη αιτιών. Σαφώς, λοιπόν, η ανάπτυξη της τεχνολογίας και της πληροφόρησης, η δημιουργία μιας κοινής ενιαίας οικονομίας της αγοράς, η ανταλλαγή πολιτισμικών και κοινωνικών ιδεών και αξιών μέσω του νόμιμου μεταναστευτικού φαινομένου αλλά και ο πολιτικός προσανατολισμός προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν να συμβάλουν πολύ θετικά στην πρόοδο όχι μόνο του ανθρωπιστικού τομέα, αλλά και ολόκληρου του κόσμου σε όλους τους τομείς. Αρκεί να το εκμεταλλευτούμε.