Στις 23 Απριλίου 2010 πρώην πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου ανακοίνωσε από το Καστελόριζο την προσφυγή της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης της ΕΕ και του ΔΝΤ. Το διάγγελμα με το οποίο συνοδεύτηκε αυτή ανακοίνωση – ιστορικό, όσο και μοιραίο – αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός πολιτικού λόγου στον οποίο η επιχειρηματολογία υποκαθίσταται από έναν καταιγισμό συναισθηματικών στοχεύσεων.
Ολόκληρη η δήλωση του ΓΑΠ (και ο σχολιασμός ως προς τους τρόπους πειθούς):
«Χθες, ανακοινώθηκαν τα στοιχεία για το πραγματικό μέγεθος του ελλείμματος του 2009. Θύμισαν σε όλους μας τα ακατανόητα λάθη, τις παραλείψεις, τις εγκληματικές επιλογές και την καταιγίδα των προβλημάτων που μας κληροδότησε η προηγούμενη κυβέρνηση1.
Όλοι μας κληρονομήσαμε – η σημερινή Κυβέρνηση και Ελληνικός λαός – ένα σκάφος έτοιμο να βυθιστεί2. Μια χώρα χωρίς κύρος και αξιοπιστία, που είχε χάσει το σεβασμό ακόμα και των φίλων και των εταίρων της. Μια οικονομία εκτεθειμένη στο έλεος της αμφισβήτησης και των ορέξεων της κερδοσκοπίας.
Από την πρώτη μέρα σηκώσαμε τα μανίκια και με σκληρή δουλειά βαλθήκαμε να ανατρέψουμε αυτό το αρνητικό κλίμα. Καταστρώσαμε σχέδιο, πήραμε δύσκολα μέτρα, που πολλές φορές πόνεσαν, αλλά ανακτήσαμε την αξιοπιστία μας. Δημιουργήσαμε νέες συμμαχίες. Μετά από έναν πραγματικό μαραθώνιο, διεκδικήσαμε και καταφέραμε να οδηγηθούμεσε μια ισχυρή απόφαση της Ε.Ε. για την στήριξη της χώρας μας, με ένα πρωτόγνωρο, για την ιστορία και τα δεδομένα της Ε.Ε., μηχανισμό3.
Και εμείς και οι εταίροι μας στην Ε.Ε., ελπίζαμε ότι αυτή η απόφαση θα αρκούσε για να ηρεμήσει και να συνετίσει τις αγορές, ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε τη χρηματοδότηση της χώρας μας με χαμηλότερα επιτόκια. Να υπάρξει, δηλαδή, η απαραίτητη νηνεμία, ώστε να αφιερωθούμε στο έργο μας, στις μεγάλες αλλαγές που χρειάζεται η χώρα, για να κάνουμε την οικονομία μας βιώσιμη, ανταγωνιστική. Να σταθεί η Ελλάδα στα πόδια της, δυνατή, για να αισθανθούν όλοι οι Έλληνες περήφανοι4.
Οι αγορές δεν ανταποκρίθηκαν. Είτε γιατί δεν πίστεψαν στη βούληση της Ε.Ε., είτε γιατί κάποιοι αποφάσισαν να συνεχίσουν την κερδοσκοπία. Και σήμερα, η κατάσταση στις αγορές απειλεί να αποδομήσει, όχι μόνο τις θυσίες του Ελληνικού λαού, αλλά και την ομαλή πορεία της οικονομίας. Και κινδυνεύει να χαθεί η προσπάθεια που καταβάλλουν οι Έλληνες5 από τα ακόμη μεγαλύτερα επιτόκια δανεισμού και ακόμη χειρότερα από την δυσκολία δανεισμού.
Δεν θα το επιτρέψουμε. Ήρθε η στιγμή, το χρόνο που δεν μας δίνουν οι αγορές, αυτόν τον χρόνο να μας τον δώσει η απόφαση που πήραμε όλοι μαζί οι ηγέτες των χωρών της Ευρώπης για να στηριχθεί η Ελλάδα. Είναι ανάγκη,ανάγκη εθνικά και επιτακτική να ζητήσουμε επισήμως από τους εταίρους μας την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης, που από κοινού δημιουργήσαμε στην Ε.Ε6. Έχω ήδη δώσει εντολή στον Υπουργό Οικονομικών να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες.
Και οι εταίροι μας θα συνδράμουν άμεσα και αποφασιστικά, ώστε να παράσχουν στην Ελλάδα το απάνεμο λιμάνι που θα μας επιτρέψει να ξαναχτίσουμε το σκάφος μας με γερά και αξιόπιστα υλικά7. Αλλα και να στείλουν και ένα ισχυρό μήνυμα στις αγορές, ότι η Ε.Ε. δεν παίζει και προστατεύει το κοινό μας συμφέρον και το κοινό μας νόμισμα.
Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη πορεία, μια νέα Οδύσσεια για τον Ελληνισμό. Όμως, πλέον, ξέρουμε το δρόμο για την Ιθάκη και έχουμε χαρτογραφήσει τα νερά8. Μπροστά μας έχουμε ένα ταξίδι με απαιτήσεις από όλους μας, αλλά με μια νέα συλλογική συνείδηση και κοινή προσπάθεια θα φθάσουμε εκεί ασφαλείς, πιο σίγουροι, πιο δίκαιοι, πιο περήφανοι. Ο τελικός μας στόχος, ο τελικός μας προορισμός είναι να απελευθερώσουμε την Ελλάδα από επιτηρήσεις και κηδεμονίες. Να απελευθερώσουμε τις δυνάμεις του Ελληνισμού, τον κάθε Έλληνα και Ελληνίδα από αντιλήψεις, πρακτικές και συστήματα που τον εμποδίζουν παντού, εδώ και δεκαετίες.
Να δώσουμε οξυγόνο εκεί που υπάρχει ασφυξία, δικαιοσύνη και κανόνες εκεί που υπάρχει αδικία, διαφάνεια εκεί που υπάρχει σκοτάδι, σιγουριά εκεί που υπάρχει ανασφάλεια9, και ανάπτυξη για όλους. Η έμπνευση, η πίστη μας είναι ετούτος εδώ ο τόπος, από το Καστελόριζο, μέχρι την Κέρκυρα, από την Κρήτη μέχρι τον Έβρο10 είναι αυτός ο υπέροχος λαός11, είναι οι νέοι μας με τις δυνατότητες και τα οράματά τους.
Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι, θα τα καταφέρουμε12. Αρκεί εμείς οι Έλληνες να πιστέψουμε στις δυνατότητές μας, στις αξίες μας, στον ίδιο μας εαυτό».
—————————
1Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου (στη συγκεκριμένη περίπτωση της προηγούμενης κυβέρνησης η οποία παρουσιάζεται να ευθύνεται για τα προβλήματα).
2Επίκληση στο συναίσθημα με εικονοπλαστικό – ποιητικό λόγο (περιγραφή της δραματικής κατάστασης της οικονομίας). Στόχος είναι η πρόκληση ανησυχίας που θα δικαιολογεί την πολιτική απόφαση για το μνημόνιο.
3Επίκληση στο ήθος του πομπού με θετικούς χαρακτηρισμούς για το έργο της κυβέρνησης και τα αποτελέσματά του (εργατικότητα, υπευθυνότητα, οργανωτικότητα, ετοιμότητα, επιτυχείς χειρισμοί).
4Επίκληση στο συναίσθημα με ποιητικό λόγο (συναισθήματα ελπίδας, αισιοδοξίας).
5Κινδυνολογία, επίκληση στο συναίασθημα, πρόκληση φόβου και ανησυχίας που θα παρακινήσει την κοινή γνώμη να δεχτεί την πολιτική απόφαση.
6Επίκληση στη λογική.Πρόκειται για συμπέρασμα του μοναδικού ίσως επιχειρήματος που ξεδιπλώνεται στο ευρύτερο κείμενο. Το επιχείρημα έχει περίπου ως εξής : “Προετοιμάσαμε έναν μηχανισμό για να μασ στηρίξει σε περίπτωση που οι αγορές δεν ηρεμήσουν. Οι αγορές δεν ανταποκρίθηκαν. Επομένως πρέπει να καταφύγουμε σε αυτό τον μηχανισμό”.
7Επίκληση στο συναίσθημα με ποιητικό εικονοπλαστικό λόγο (αισιοδοξία, ελπίδα, βεβαιότητα που υπόσχεται η “συνδρομή των εταίρων”).
8Επίκληση στο συναίσθημα με εικονοπλαστικό λόγο. Στόχος να καθησυχάσει τις ανησυχίες και να προκαλέσει αισθήματα σιγουριάς και εμπιστοσύνης.
9Επίκληση στο συναίσθημα με ποιητικό λόγο και εκμετάλλευση των αντιθέσεων
10Επίκληση στο ήθος του πομπού με θετικούς χαρακτηρισμούς
11Επίκληση στο συναίσηθημα (κολακεία)
12Βεβαιωτική διατύπωση (χαρακτηριστικό του πολιτικού λόγου) που λειτουργεί ως επίκληση στο συναίσθημα (ασφάλεια, σιγουριά)
Κομβικό σημείο αναφοράς του παπαδοπουλικού λόγου αποτελούν οι έννοιες «Ελλάδα», «Έλληνας», « Έθνος» και «Πατρίδα» . H πληθωρική και διάχυτη παρουσία στο έργο αυτών των όρων ή λέξεων παράγωγων ή σύνθετων, που εμπεριέχουν αυτές τα έννοιες – στην αρχή, στις αποφωνήσεις, και κυρίως στην επιχειρηματολογία και στο περιεχόμενο των ομιλιών – χρησιμοποιείται για να νομιμοποιήσει στη συνείδηση της κοινής γνώμης το πραξικοπημα ως «Εθνική Επανάσταση» / «Εθνεγερσία της 21ης Απριλίου1» και να παρουσιάσει την πολιτική της ως «εθνοσωτήριο έργον2» της «Εθνικής Κυβερνήσεως» :
«Τὸ ὅραμα εἶναι ἕνα. Εἶναι γνωστόν, εἶναι ἐπιβεβλημένον, εἶναιτὸ ὅραμα Ἑλλάς. Πρὸς αὐτὸ πρέπει να κατατείνωμεν. Αὐτὸπρέπει να πραγματώσωμεν. Ἑλλάδα τῆς Ἑλλάδος. Ἑλλάδαἡὁποία θὰ εἶναι διὰ τοὺς Ἕλληναςἡ ζωὴν τῶν. Θὰ εἶναι ὁ σκοπὸς τῶν3».«Ἐκεῖνο τὸὁποῖο ἰδιαιτέρως ἤθελα να ἐπισημανῶ εἶναι τοῦτο :Ἡἀγάπη πρὸς τὴν Πατρίδα,ὄχι μόνον αὐτῶν ποῦἐμνημονεύθησαν, ὄχι μόνον αὐτῶν που ἀναγράφῃἡἹστορία μας, ὄχι μόνον τῶν ἀρχαίων φιλοσόφων, ἀλλὰἡἀγάπη πρὸς τὴν Πατρίδα εἰς οἰανδήποτε περίπτωσιν, εἶναι ἡ μόνη δύναμις, ἡμόνη ἀρχή, ἡ μόνη ἰδέα4».«Ὅλων εἶναι Πατρὶς ἡἙλλάς! Ὅλων ἡ ψυχὴ πάλλει ἐντόνως πρὸ τοῦ συμβόλου τῆς Σημαίας μας! Ὅλων αἱ δυνάμεις εἰς Αὐτὴνἀνήκουν καὶὑπὲρ Αὐτῆς, ἐὰν κινδυνεύσῃ, θὰ προσφερθοὺν χωρὶς καμμίαν σκέψιν5».
Η διαχρονικότητα του ιδανικού «Ελλάς» αρκετά συχνά αισθητοποιείται με την εικόνα μιας σκυταλοδρομίας, στην οποία η «εθνική ουσία» εν είδει σκυτάλης μεταβιβάζεται από τις διαδοχικές γενιές – σκυταλοδρομείς., ενώ το παρελθόν παρουσιάζεται ως δεσμευτικό πρότυπο, το οποίο οι νέοι οφείλουν να ακολουθούν πιστά και απαρέγκλιτα, ως ένας ακόμη κρίκος στη διαγενεακή αλυσίδα του έθνους. Στην πραγματικότητα οι νέοι καλούνται να τιμήσουν το παρελθόν, αποδεχόμενοι την εθνικιστική ιδεολογία του καθεστώτος :
«Ἀλλὰ δεν νομίζω ὅτι εἶναι δυνατὸν να ὑπάρξῃ ἐρώτημα “ἐὰν θελωμεν”. Ἐγεννήθημεν διὰ να μεταφέρωμεν τὴν δᾴδα, τὴν ὁποία παρελάβομεν ἀπὸ τοὺς προγόνους μας, τὴν δᾴδα τοῦ πνεύματος πρὸς τὰἐμπρός, πρὸς τοὺς ἐπιγόνους6».
Και αυτή η δέσμευση γίνεται ισχυρότερη καθώς το εθνικό παρελθόν ειδωλοποιείται στο λόγο του Παπαδόπουλου και παρουσιάζεται ως μοναδικό σε σύγκριση με άλλες παραδόσεις και πολιτισμούς και επιφορτισμένο με μια τεράστια πολιτιστική αποστολή :
«Οὐδεὶς ἄλλος ἄνθρωπος ἐπὶ τοῦ πλανήτου ἔχει τῇ δυνατότηταἀναφορὰς εἰς τόσον εὐρὺ φάσμα, διὰ να τοποθετήση καὶ να προσδιορίση τὸἰδανικόν. ὉἝλλην ἔχει μόνον αὐτὴν τὴν εὔνοιαν τοῦ θεοῦ7».«Ὁ χῶρος ἐπὶ τοῦὁποίου πάντοτε κατὰ τὴν ἱστορικὴν διαδρομὴν τοῦἔθνους, ἐστάθη ἡἙλληνικὴ σημαία, διὰ να ἐπισημοιεὶ τὴνἐξέχουσαν θέσιν τοῦἔναντι τῶν ἄλλων ἐθνῶν, εἶναι ὁ χῶρος τοῦἙλληνικοῦ πνεύματος8».«Εἰς τὴν κοιτίδα αὐτὴν ἐγεννήθησαν ὅλα τὰ πολιτεύματα, τὰὁποῖα χρησιμοποιεὶ σήμερον ὁἄνθρωπος εἰς τὴν ὀργάνωσιν τῶν κοινωνιῶν τοῦ9»«Εἰς τὸν χῶρον αὐτὸν (τῆς φιλοσοφίας) ἀπὸ χιλιάδων ἐτῶν ἔχειἐντρυφήσει τὸἑλληνικὸν πνεῦμα , μὲἀποτέλεσμα, τὸἀτομικὸν κέντρον ἐρευνῶν να φέρει τὸὄνομα τοῦἝλληνος Δημοκρίτου10».«Εἴμεθα κατὰ κληρονομίαν καὶ καὶ παράδοσιν ὁ περιούσιος λαός,ὁὁποῖος ἐφώτισε τὴν ἀνθρωπότητα μὲ τὰ θαύματα τοῦ τελειοτέρου πολιτισμοῦ11».«Ἐὰν συνεκτικὴὕλη αὐτοῦ τοῦ κόσμου εἶναι ὁ πολιτισμὸς τοῦ, γεννήτορες τοῦ πολιτισμοῦ τοῦὑπάρχομεν ἡμεῖς, ἡμεῖςἡἙλλὰς12».«Ὑπήρξαμεν μέλη μιᾶς ἐθνότητος, ἡὁποία μὲ τὸ πνεῦμα καὶ τὸν πολιτισμὸν τῆς κατέκτησε τὴν ὑδρόγειον, διὰ να τὴν σώσῃ καὶ να τῆς δείξῃ τὸν δρόμον τοῦἀνθρωπισμοῦ13».“Αἰσθανόμεθα ὑπερηφάνειαν. Μάλιστα ὑπερηφάνειαν. Διότι ἡμεῖς, οἱἀπόγονοι τῶν προγόνων μας, δυνάμεθα να βεβαιώδωμεν τάς ψυχὰς τῶν νεκρῶν μας, ὅτι φέρομεν τὴν σκυτάλην πρὸς τὰἐμπρός, ἵνα τὴν παραδόσωμεν εἰς ἀξίους ἐπιγόνους, τῶνὁποίων τὴν παίδευσιν ἀντιμετωπίζομεν καὶ διὰ τοὺς ὁποίους σήμερον ἀναλισκόμεθα εἰς αὐτὴν τὴν προσπάθθειαν. Καὶ εἴμεθα βέβαιοιὅτι οἱἐπίγονοι, ἀναλαμβάνοντες τὴν σκυτάλην, μὲ γεμάτην τὴν ψυχὴν ὑπὸἙλληνισμὸν καὶ Χριστιανισμόν, θὰ βοηθήσουν τὴνἀνθρωπότητα να ἐξέλθῃἀπὸ τάς δυσκολίας, εἰς τάς ὁποίας σήμερον εἶναι βουτηγμὲνη14”.
Συμπερασματικά
Με την προβολή και εκμετάλλευση εννοιών με τεράστια ηθική επιρροή ο δικτάτορας επιδιώκει :
- να δώσει ηθικό έρεισμα σε ένα καθεστώς που κατέλυσε τη δημοκρατία αποκρύπτοντας τον πραγματικό του χαρακτήρα πίσω από το μανδύα εννοιών με τεράστιο ηθικό (εθνικό) περιεχόμενο,
- να ενισχύσει συναισθήματα υπερηφάνειας και ενθουσιασμού, εύκολα εκμεταλλεύσιμα και εξαργυρώσιμα σε υποστήριξη του καθεστώτος,
- να δεσμεύσει τους πολίτες στην αποδοχή του καθεστώτος, ως εθνικά επιβαλλόμενη στάση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου